Πάσχος Μανδραβέλης, ένας μεταμοντέρνος αναρχικός ανάμεσά μας

Το παρακάτω κείμενο είναι χάσιμο χρόνου.

Πρέπει να είναι εξαιρετικά προβληματικό να καταπιέζεις την ιδεολογία σου για να μπορείς να υπερασπίστεις το οικοδόμημα συγγενών ιδεοληψιών και ταυτόχρονα να επιτεθείς στο αντίπαλο αυτών ιδεολογικό συνοθύλευμα με το οποίο παραδόξως έχεις περισσότερα κοινά από ότι τολμάς να παραδεχτείς. Όμως ο αναρχικός Πάσχος Μανδραβέλης τα καταφέρνει εξαίσια τόσο χάρη στην πυκνότητα της γραφής του, όσο και στην αμφίσημη κενότητά της.

Ο γνωστός αρθογράφος της Καθημερινής προσέθεσε τον οβολό του στην κικηδημουλιάδα, παρατηρώντας πως ο ανταγωνισμός για … τα παγκάκια είναι σημειολογικά αντιπροσωπευτικός του κοινωνικού αυτοματισμού που εντείνεται όταν οι επικοινωνιακές κατασκευές που κάλυπταν τον ρατσισμό την εποχή της δικομματικής ανάπτυξης των ελλειμμάτων ξεγυμνώνονται σε εποχές κρίσης, όταν δηλαδή οι λαϊκές σοφιστείες αναθαρρύνουν και τροφοδοτούν τον λαϊκό ρατσισμό - τι τροφοδοτεί τον αστικό ρατσισμό δεν μας το εξηγεί στο κείμενό του στην Καθημερινή στις 19/05/2013.

Εννοείται φυσικά πως και για αυτό το φαινόμενο ευθύνεται η ‘κυριαχία της αριστεράς’, διότι η κατά Μανδραβέλη μεταπολιτευτική ιστορία θρύβει από πράκτορες του ΚΚΕ και του synaspismou που προσποιούνταν τους δεξιούς και τους πασόκους για λόγους που μας τους κρατάει έκπληξη. Σύμφωνα με το κείμενό του, η αριστερά επέτρεψε ουσιαστικά την μικροαστική ανάπτυξη εις βάρος των μεταναστών (μέσω της ανασφάλιστης εργασίας) στις αρχές της δεκαετίας του ‘90 και ουδέποτε ανέπτυξε μια βαθιά και ουσιαστική αντιμετώπιση του μεταναστευτικού ζητήματος ή με άλλα λόγια η αριστερά καπηλεύτηκε την έννοια του αντιρατσιμού χωρίς να την εμβαθύνει και δεν άφησε τον δεξιό αντιρατσισμό να εκφραστεί ή όσο η μικροαστική εκλογική βάση του δικομματισμού καλοπερνούσε στο πλαίσιο του παγκαλικού ‘μαζί τα φάγαμε’, η αριστερά δεν έφερε εις πέρας το ρόλο της σαν γκουβερνάντα των ενοχικών συνδρόμων της εξουσίας. Ή αλλιώς, ότι η αριστερά δεν τα έψελνε αρκετά στις πορείς και στα κείμενά της, ή ότι ο Κωστόπουλος και ο Λυμπέρης προωθούσαν το lifestyle του άπλυτου απεργού που συμμετείχε στις συνελέυσεις βάσης, ή ότι οι μικρομεσαίοι ήταν αριστεροί εργολάβοι του δημοσίου αλλά ψηφίζανε ΠΑΣΟΚ και ΝΔ επειδή είχαν χιούμορ, ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων γιατί με τον Μανδραβέλη ποτέ δε μπορείς να είσαι σίγουρος, και άλλωστε δεν έχει κανένα νόημα διότι απλά δεν ισχύει.

Πίσω από όμως τους παραλογισμούς και τις αντιφάσεις του Μανδραβέλη, κρύβονται φυσικά και δύο αλήθειες. Η πρώτη, είναι πως όντως δεν υπάρχει τσάμπα ιδεολογία, πως όπως η πολιτική των παροχών είναι μια δημοσιονομική νάρκη, έτσι και μια αόριστη αντιρατσιτική συνθηματολογία χωρίς να υπάρχει ένα εφαρμοστικό πλαίσιο, δηλαδή πραγματικές δράσεις με πραγματικό κόστος, είναι στην καλύτερη των περιπτώσεων ένα αφελές ευφυολόγημα στην πλάτη ασθενέστερων - τσάμπα λόγια φυσικά και υπάρχουν. Η δεύτερη είναι πως η αστική εκπροσώπηση της αριστεράς, δηλαδή η κοινοβουλετική της έκφραση ως επί το πλείστον, ουδεμία σχεδόν σχέση έχει με τις αρχές της, κάτι που η ΔΗΜΑΡ δε χάνει ευκαιρία να το επιβεβαιώνει με το ιδεολογικό της ροχαλητό. Αναρωτιέται λοιπόν κανείς, αν στη πραγματικότητα ο Μανδραβέλης ιπποτικά υπερασπίζεται μια αορίστως εννοούμενη αριστερά απέναντι σε αυτούς που την καπηλεύονται, παρόλο που απουσιάζει οποιαδήποτε νύξη στην υποκλοπή μεταξύ άλλων και ταξικών συνειδήσεων από τη ΝΔ και το ΠΑΣΟΚ. Πέραν της ασυνεχούς αισθητικής του ελιτισμού, αυτή η μεροληπτική κριτική επιβεβαιώνει τον διπλά παραπλανητικό χαρακτήρα του άρθρου.

Στα αλήθεια, είναι τόσος ο ενθουσιασμός του Μανδραβέλη με την αριστερά και ταυτόχρονα η απογοήτευσή του απέναντι της, που τον κάνει τελείως αδιάφορο όχι μόνο απέναντι στις επιπτώσεις άλλων ιδεολογιών στο μεταναστευτικό ζήτημα και στο ρατσισμό, αλλά και στον τρόπο που σιωπηρά ή πιο ξεκάθαρα άλλες ιδεολογίες προάγουν τον κοινωνικό αυτοματισμό και κατ’ επέκταση τον ρατσισμό και την βία που τον συνοδεύει. Η κριτική απέναντι στη δυναμική του μικροαστισμού και του δικομματισμού, όπου επεισέρχονται μεταξύ άλλων τόσο η εθνική ταυτότητα όσο και ο ρατσισμός, απουσιάζει γιατί φυσικά η αριστερά ευθύνεται και για αυτή τη παθογένεια οπότε δε χρειάζεται να γίνει ανάλυση. Αντίθετα, χάρη στην πολύ καλή του πένα, αφήνει να εννοηθεί πως ο αντιρατσισμός είναι ένα συνθηματολογικό προνόμιο της αριστεράς, ξεχνώντας πως όχι μόνο σε επίπεδο εφαρμοσμένων πολιτικών της εξουσίας, αλλά και σε επίπεδο αρχών, ο ρατσισμός στην καλύτερη των περιπτώσεων αγνοείται σαν να μην υπάρχει και πολύ πιο συχνά χρησιμοποιείται για λόγους οικονομικής μόχλευσης. Άλλωστε τα λέει και ο ίδιος σε εξίσου αμφίσημο κείμενό του που παραθέτει από το 2004: ‘Είναι δεδομένο ότι η μετανάστευση δεν μοιράζει εξίσου την ευλογία της στις οικονομίες του κόσμου. Βοηθάει κυρίως τους επιχειρηματίες, ενώ πλήττει τα χαμηλά στρώματα – είτε γιατί το (έτσι κι αλλιώς φτωχό) κράτος πρόνοιας μοιράζει τα οφέλη του σε περισσότερους είτε γιατί λειτουργεί σαν μοχλός πίεσης στα εργατικά εισοδήματα’. Τι Καθημερινή, τι Ριζοσπάστης δηλαδή, παρόλο τη σύγχυση μεταξύ ρατσισμού και μετανάστευσης.

Όντως όμως, αυτή η παράθεση του από το 2004 είναι εντυπωσιακή, όπως και η σύγχρονη συνέχειά της άλλωστε. Άμα δεν ήταν στην Καθημερινή, θα πίστευες πως είναι προκύρηξη της εξωκοινοβουλευτικής αριστεράς ή του αναρχικού χώρου. Όπως κάθε τυπικός αναρχικός, ο Μανδραβέλης καταγγέλει μια νοσούσα και ρατσιστική κοινωνία, επικρίνει τον κρατικογενή στρατηγικό σχεδιασμό της οικονομικής ανάπτυξης σε σαθρά θεμέλια, αρθώνει έναν μαρξιστικό βερμπαλισμό, επιρρίπτει ευθύνες στην αριστερά με την ευλάβεια ενός καθολικού που αυτομαστιγώνεται και φυσικά μας υπενθυμίζει πως ‘εγώ σας τα έλεγα’, όπως το συνηθίζει άλλωστε. Πιο αναρχικός δηλαδή, πας μέσα για τρομοκρατική οργάνωση και ας απουσιάζει η κριτική στην κρατικοδίαιτη λούμπεν μεγαλοαστικη τάξη που έλεγε και ο Γιωτόπουλος.

Όμως πέραν αυτών των φιλόδοξων ακροβατισμών από την υστερική αντι-αριστερή προπαγάνδα στον ασπασμό του ιδεασμού του φιλελευθερισμού της Γαλλικής Επανάστασης, είναι τρομερή η υπόθεση πάνω στην οποία (δεν) πατάει το κείμενό του. Στη πραγματικότητα, ο σύντροφος Μανδραβέλης δε πιστεύει ‘πώς μοιράζονται τα οφέλη μιας οργανωμένης κοινωνίας ανάμεσα στους γηγενείς, οι οποίοι τα χρηματοδότησαν, και στους μετανάστες που τα απολαμβάνουν ασχέτως αν δεν συμμετείχαν στη δημιουργία τους’, αλλά πως αυτό είναι μια σοφιστεία των δυτικών κοινωνιών, για την οποία, ναι σωστά μαντέψατε, πάλι ευθύνεται η (στον παγκόσμιο καπιταλισμό αυτή τη φορά) κυρίαρχη αριστερά. Έτσι λοιπόν για τον ιππότη του φιλελευθερισμού, ο ρατσισμός και η ανθρώπινη εκμετάλλευση δεν είναι ουσιώδη προκείμενα με πραγματικά χαρακτηριστικά και επιπτώσεις σε άμεση σχέση με τον καπιταλισμό, αλλά απλά εννοιολογικά εργαλεία στην απίθανη κατασκευή της αριστερής ευθύνης, αντηχώντας τις γνωστές κραυγές περί αριστεροθολοκουλτουριάρηδων της Χρυσής Αυγής που τόσο τον ξινίζουν. Όχι φυσικά πως δεν έχει η αριστερά ευθύνη, αλίμονο, αλλά η μεροληπτική αυτή διύλιση του κώνωπα προδίδει τις προθέσεις του αρθογράφου.

Ένταξει, ίσως τελικά ο Πάσχος Μανδραβέλης να μην είναι αναρχικός, αλλά περισσότερο ένας φιλελεύθερος παλαιάς κοπής που βγάζει σπυριά όταν εσφαλμένα τον κατηγορούν ως νεοφιλελεύθερο, που μισεί τον δεξιό λαϊκισμό και βλέπει τους αριστερούς σαν τα απολωλότα πρόβατα που ξεπέσανε στον κρατισμό και τους αντιεξουσιαστές σαν τους φίλους που πήραν τον λάθος το δρόμο, ίσως και να πιστεύει πως είναι δυνατή μια αταξική και απολιτίκ κοινωνία πραγματικά ελεύθερων οντοτήτων χωρίς κράτος αλλά παραδόξως με το κεφάλαιο και τις αγορές του, μπορεί να είναι τόσο κομματικά και ιδεολογικά ανένταχτος που είναι αδύνατον για εμάς τους νοηματικά ρηχούς που αναπαράγουμε μεγάλες λέξεις που μας ταΐζει ο κόσμος την πληροφόρησης να τον καταλάβουμε. Άλλωστε άμα διαβάσει κανείς τα σχόλια αναγνωστών του, πέρα από το μετάλλιο υπομονής που αξίζει, διαπιστώνει πως αυτά ξεκινούν από φασίστες που τον κατηγορούν για προστασία των μεταναστών, συνεχίζουν σε νοικοκυραίους που τον επαινούν για την ευαισθησία (!) και την ψυχραιμία του και φτάνουν μέχρι αριστερούς που νομίζουν πως επαναδιατυπώνει δια της πλαγίας οδού δεξιές απόψεις επί του μεταναστευτικού. Μπορεί βέβαια να μην είναι και τίποτα από όλα αυτά, και να είναι ένας απλό βετεράνος κοντυλοφόρος γκουρού της 'απλής λογικής' και των ενοχικών συνδρόμων, ένας έμμισθος προπαγανδιστής για το target group φιλήσυχων και τίμιων πολιτών, εκείνων που κυνηγάνε να δείρουν τα παιδιά που παίζουν στην αλάνα τα μεσημέρια.

Στη πραγματικότητα όμως, και άσχετα της ιδεολογικής του προέλευσης και τον τρόπο σκέψης του, το μόνο που πραγματικά μπορεί να αποδοθεί στον ίδιο από όλο αυτό το βερμπαλιστικό παραλήρημα, είναι η επίθεση στην αριστερά στα πλαίσια του δόγματος των ίσων αποστάσεων, μια άναρθρη επανάληψη δηλαδή του εννοιολογικού τερατουργήματος των εκλογών του 2012. Το κείμενό του μας αποχαιρετά με καλέσματα σε ουσιαστικό διάλογο χωρίς αφορισμούς (παρόλο που ο ίδιος τους υιοθετεί στη γενικότερη εναντίωσή του στον αντιρατσιστικό νόμο) και ‘ουχί κραυγές’, έχοντας ήδη αποκλείσει την ‘ηθική αγανάκτηση’ ανεξάρτητα της οποίας ‘λειτουργούν οι υπόγειες διεργασίες της κοινωνίας’ -ότι κι αν σημαίνει αυτό. Ο ίδιος, πονηρά, δεν τοποθείται καθόλου σε αυτό το διάλογο, δεν εκφέρει άποψη, ούτε σίγουρα δράση, για τον ρατσιμό και στην συστημική του σχέση με το κράτος, το οποίο σε άλλα κείμενά του τόσο αντιπαθεί. Μονάχα τον ενδιαφέρει να αποκλειστούν τα περίφημα δύο άκρα (αριστερά και φασισμός όπως εννοεί αλλά δεν κατανομάζει), οι κατά τον ίδιο φωνασκούντες, παρόλο που ακόμη και σε όρους αστικής δημοκρατίας αποτελούν παραπάνω από το 30% του εκλογικού σώματος, επιβεβαιώνοντας εν τέλει το αυτοαναιρετικό και οπορτουνίστικο χαρακτήρα του λόγου του. Ναι, ο άνθρωπος που υπερασπίστηκε το indymedia.org για τους σωστούς λόγους στα πλαίσια της φιλεύσπαχνης αστικής δημοκρατίας, ο ίδιος αυτός άνθρωπος ασκεί αισθητική στο δημόσιο διάλογο εξισώνοντας αυθαίρετα την αριστερά με τον συμμοριτισμό, ζητώντας από μια αόρατη αρχή (το κράτος ίσως;) να κάνει πράξη τη θεωρία του. Γιατί στο κάτω-κάτω αυτή είναι η γραμμή, δεν είναι καν δική του εφεύρεση αυτή η κενολογία, δικές του είναι μονάχα οι εκφραστικές αντιφάσεις.

Τελικά, στην ανάγκη του να διανθήσει και να νομιμοποιήσει την αστική προπαγάνδα, ο σύντροφος Πάσχος πέφτει θύμα των σοφιστείων που ο ίδιος καταδεικνύει, μονάχα που στην περίπτωσή του δεν είναι λαϊκές, αλλά φοβερά σπουδαγμένες, επιτηδευμένες, μεταμοντέρνες και τζούφιες σε βαθμό ψύχωσης. Την ίδια στιγμή που ο πολιτικός πολιτισμός κατρακυλά προς τον ολοκληρωτισμό και η κοινωνία πεθαίνει από τη φτώχεια και τα τάγματα εφόδου της Χρυσής Αυγής, ο Μανδραβέλης προσφέρει ιδεολογικά παντεσπάνια αναζητώντας την χαμένη τιμή του αντι-ρατσιστικού φιλελευθερισμού στα ραπίσματά του ενάντια στην 'κατίσχυση της αριστεράς'. Παρόλο τη δεξιότητα και την εμπειρία του, προφανώς του είναι αδύνατο να κατασκεύασει μια φιλελεύθερη πρόταση για τον ρατσισμό, ίσως γιατί αυτή δεν υπάρχει, ή επειδή απόκρυφα ο ρατσισμός και ο φασισμός πειθαρχούν το κοινωνικό σύνολο εντός της αγοραίας ελευθερίας του κ. Μανδραβέλη κι ας μη το χωράει ο νους του.


Αν όλο αυτό το κείμενο δε βγάζει κανένα νόημα, είναι επειδή είναι εξαιρετικά δύσκολο να νοηματοδοτήσεις κάτι ανόητο. Και λόγω της αριστεράς φυσικά, για να μην ξεχνιόμαστε.