Πάντα μέσα μας

Στο αφηρημένο σύνολο της ελληνικής κοινωνίας λίγα πράματα πια σοκάρουν και προκαλούν το συλλογικό θυμικό. Οι οποιεσδήποτε κοινωνικές ή ψυχολογικές κατασκευές γύρω από ένα γεγονός, θέμα ή φαινόμενο ωχριούν ως επί το πλείστον στο μείζον ζήτημα της οικονομικής κρίσης που κάθε χρόνο μας στέλνει και μια δεκαετία πίσω. Αυτοκτονίες, ανεξέλεγκτες βιαιοπραγίες, θρασύτατα σκάνδαλα, απολύσεις και καταργήσεις φορέων, πεινασμένοι γύρω από κάδους σκουπιδιών, όλα αυτά και πολλά ακόμη αντιμετωπίζονται εφήμερα σαν πολλά μικρά συμπτώματα της ίδιας ανομολόγητης παθογένειας, ένα νέφος του 'άλλου' που αποφεύγουμε, ένας λευκός θόρυβος από μικρούς εφιάλτες που ξεχνάμε απσοτρέφοντας το βλέμμα μας ακαρίαια. Ακόμα και συναθροιστικά δεν αρκούν για να αφυπνίσουν αντιδράσεις, δεν αρκούν για να προκαλέσουν τον κάθε ένα ηττημένο και βουβό εξ' ημών στα χρόνια των μνημονίων.

Όμως η πολιτική και κατά πάσα πιθανότητα εντεταλμένη δολοφονία ενός έλληνα αντιφασίστα από έναν έλληνα φασίστα προκάλεσε αντιδράσεις αντίστοιχες του κλεισίματος της ΕΡΤ σε μαζικότητα, και σίγουρα πιο δυναμικές. Κι αν στη τελευταία περίπτωση υπάρχουν όλα τα τεχνικά μέσα διαθέσιμα για την οργανωμένη συλλογική αντίδραση και έκφραση, στην περίπτωση του φόνου του Παύλου Φύσσα, το ζητούμενο είναι εμφανώς προβεβλημένο από ένα τελείως διαφορετικό πρίσμα. Για πρώτη φορά το προκείμενο των πολιτικά και κοινωνικά ακόμη περιθωριοποιημένων αντιφασιστικών αγώνων γίνεται πολιτική ατζέντα των κυρίαρχων αστικών μέσων ενημέρωσης και του αστικού κράτους. Για πρώτη φορά πλειονότητα της δεξιάς παράταξης πήρε αποστάσεις από την επωάζουσα από τον πρωθυπουργικό θώκο κυρίαρχη αντίληψη των δύο άκρων (περίπτωση Λαζαρίδη), ενώ ακόμη και ο πρώην πελεκυφόρος και νυν ακραιφνής γνώστης του ποινικού δίκαιου και του νομικού πολιτισμού Μ. Βορίδης 'κατσάδιασε' τα ιδεολογικά του ξαδέρφια, για καθαρά ποινικά λόγους βέβαια αρνούμενος να κάνει την αυτονόητη σύνδεση. Πιθανότερο ο δεξιός κοινοβουλευτισμός να ενοχλήθηκε που σε διάστημα λίγων ημερών η επικοινωνιακή ζαριά της πιθανής συγκυβέρνησης ΧΑ-ΝΔ κυλίστηκε στο αίμα του Περάματος και της Νίκαιας, διότι καθώς φαίνεται η βία της αστικής δημοκρατίας έχει όρια, στυλ και τρόπο. Όπως και να έχει όμως, διατείνεται μια διαφοροποίηση από πολλά φάσματα του πολιτικού και επικοινωνιακού χώρου με τις αντίστοιχες εξαιρέσεις φυσικά, και χωρίς να αγνοούνται τα βαθιά ριζώματα του φασισμού στον κρατικό μηχανισμό.

Από την πλευρά του, ο δέκτης, ο καταναλωτής, ο ψηφοφόρος κόσμος συγκροτήθηκε με σωστά αντανακλαστικά, βγήκε μαζικά και ενωμένος να τιμήσει τη μνήμη του νεκρού, να εκδηλώσει την οργή του και να θυμίσει στους θρασύδειλους τραμπούκους της χρυσής αυγής πως η κοινωνία δεν θα επιτρέψει την αποθράσυνση που καλλιεργούσαν με την συνηγορία τους δημοσιογράφοι και πολιτικοί. Σε έναν πρώτο χρόνο η οργισμένη αντίδραση είναι σωστή και δίκαια – αλίμονο μας αν δεν υπήρχε. Όμως δίκαια μπορούν να αναρωτηθούν πολλοί, και ειδικότερα εκείνοι που έχουν αφιερώσει τη ζωή τους στον αντιφασιστικό αγώνα και έχουν ποινικοποιηθεί από το κράτος για την επιλογή τους αυτή, γιατί δεν υπήρχε αντίστοιχη σύμπλευση και αντίδραση στις χιλιάδες προειδοποιήσεις και ενδείξεις, στις αναρίθμητες απτές αποδείξεις, στα τόσα άλλα εγκλήματα της χρυσής αυγής, γιατί τόσα άλλα θύματα δεν χαίρουν της ίδιας ενσυναίσθησης από το μαζικό θυμικό. Δεν είναι η πρώτη φορά που βγαίνει λεπίδα, δεν είναι η πρώτη φορά που κάποιος πεθαίνει, κι αν και ο θάνατος του Παύλου Φύσσα είναι ξαφνικός, τα ευρήματα για την παραστρατιωτική οργάνωση και την εγκληματική φύση της χρυσής αυγής και της άμεσης διασύνδεσής της με την ελληνική αστυνομία και εργοδοτικά συμφέροντα ήταν γνωστά προ της εισόδου της στο κοινοβούλιο.

Η αλήθεια μας κοιτάει στα μάτια και είναι απλή. Όλοι μέσα μας κρύβουμε πολλά από αυτά που καταδικάζουμε, και ακόμη περισσότερο, ασυνείδητα έχουμε αναπτύξει μια σχέση ταύτισης με αυτό που μας τρομάζει και μας τρομοκρατεί. Όλοι μέσα μας ασυνείδητα κουβαλάμε σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό έναν ρατσιστή, έναν ομοφοβικό, έναν σεξιστή, ένα αφεντικό, έναν τύραννο, έναν ισλαμοφοβικό, έναν σαδιστή, ένα φασίστα, ένα κτήνος. Και είναι λογικό άλλωστε – όχι μόνο η αφομοίωση της απειλής μετριάζει τον τρόμο μας, αλλά οι αναίσθητες προκαταλήψεις μας διαμορφώνονται ως επί το πλείστον από το βαθμό εγγύτητας που έχουμε στο αντικείμενο της προκατάληψής μας. Ή καλύτερα, ο κοινωνικός και ψυχολογικός χώρος που έχουμε διαμορφώσει γύρω μας, οι σχέσεις μας και οι εμπειρίες μας, πάντα προσφέρει το κατάλληλο έδαφος (άλλοτε περισσότερο και άλλοτε λιγότερο) ώστε να ριζώσουν αυτές οι προκαταλήψεις σε πρώτο βαθμό, και ύστερα να έρθουν καλοθελητές να τις καλλιεργήσουν. Το ζητούμενο όμως είναι τι κάνουμε συνειδητά για να περιορίσουμε αυτά μας τα χαρακτηριστικά εντός μας, τι άμυνες χτίζουμε, τι λάθη παραδεχόμαστε και υπερσκελίζουμε με μέσα έλλογα και ταυτόχρονα αποφασιστικά. Η γνωστή -και εσφαλμένα αποδιδόμενη στον Μπρεχτ- ρήση για την εξελισσόμενη κλίμακα της φασιστικής (και κατ' επέκταση οποιασδήποτε απολυταρχικής και ιμπεριαλιστικής) βίας εμπεριέχει τόσο το κάλεσμα της οριζόντιας αλληλεγγύης όσο όμως και την ατομική υποκρισία του κινήτρου πίσω από αυτή. Οι κοινωνικά αδύναμες ομάδες -μετανάστες, άνεργοι, οροθετικοί, τοξικοεξαρτημένοι- δεν θα έπρεπε να χαίρουν της προστασίας μας ως πρώτες γραμμές άμυνας απέναντι στο 'κακό' που έχουμε τόσο μέσα μας όσο πλέον και απέναντί μας σαν άλλο πλυντήριο συνειδήσεων, αλλά επειδή αξιακά ο 'άλλος' είμαστε εμείς, επειδή η οριζόντια αλληλέγγυα σύνδεση οφείλει να είναι η έμπρακτη μετουσίωση της αξιακής ταύτισης του 'εγώ' με το 'διαφορετικό'.

Η απουσία φυσικά αυτού του αξιακού προτάγματος όμως είναι ενδεικτική του πολιτισμού μας και αντικατοπτρίζεται στην κοινωνία που έχουμε χτίσει. Τα κυρίαρχα μέσα ενημέρωσης αναπαράγουν την αφήγηση του 'κοινωνικού σοκ' μοιράζοντας αφέσεις αμαρτιών στους ψηφοφόρους της ΧΑ, στα μέλη της, στον κάθε Παπαδημητρίου με τις κάθε παραταξιακές ονειρώξεις, και εν τέλει στον κάθε ένα από εμάς που έχουμε βάλει μέτρα και σταθμά όχι μόνο στον νόμο αλλά και στο δίκαιο. Δεν ξέραμε και για αυτό δεν ενεργούσαμε, δε βλέπαμε τις εφόδους δίπλα μας, δεν ακούγαμε τα στρατιωτικά παραγγέλματα, μια διαρκής άρνηση έτρεφε τους δολοφόνους με αυτοπεποίθηση και καθησύχαζε τις φοβίες μας. Τώρα όμως που μάθαμε προκύπτει μέχρι και υπόμνημα του μηνυτή της Guardian στην εισαγγελία του Αρείου Πάγου για δίωξη της χρυσής αυγής, υπόμνημα το οποίο απερίφραστα πιστοποιεί την αγαστή συνεργασία των φασιστών με το κράτος δια της προκλητικής απουσίας διώξεων. Δεν είναι άλλωστε τυχαίος ο ενστερνισμός της αφήγησης του σοκ από την αστική αριστερά του ΣΥΡΙΖΑ κλείνοντας το μάτι σε ταραγμένος νοικοκυραίους και μικροαστούς όσο περνιούνται χειροπέδες στον αντιφασιστικό αγώνα. Μέχρι τώρα η χρυσή αυγή ήταν κοινωνικά εντάξιμη και συγκυριακά αποδεκτή με τη δήθεν γραφικότητά της, με το θέατρο του παραλόγου που πρόσφερε στη βουλή, με το μουστάκι του Μπαρμπαρούση, τον αντίστροφο φεινισμό της Ζαρούλια και τα συμπλέγματα του Κασιδιάρη, με την υπολογίσιμη εκλογική της επιρροή, και με την ρατσιστική της βία απέναντι σε ανθρώπους που όλοι μας θεωρούμε τρίτης και τέταρτης διαλογής. Επιλέξαμε την ένοχη σιωπή και περίναμε από άλλους, κάποιους 'άλλους', να πνίξουν το φίδι.

Φυσικά δεν είναι η στιγμή για πολυσύνθετες και καφενειακού περιεχομένου ενδοσκοπήσεις και ενοχικές αμφιταλαντεύσεις, όπως και δεν είναι ώρα για σπασμωδικές αντιδράσεις ή για ανισόρροπες εξισώσεις πολιτικής βίας. Χρειάζεται ευρεία συνειδητοποιήση πως ο φασισμός δεν είναι μια μακρινή απειλή αλλά υπαρκτός και αντικειμενικός κίνδυνος, σαφώς οριζόμενος και με θύτες συγκεκριμένους, σχετικός μα και ταυτόχρονα ανεξάρτητος της οικονομικής κρίσης, μια ανοιχτή πλήγη που δύσκολα κλείνει, ένας γολγοθάς που μας υπερβαίνει και απαιτεί από εμάς την συλλογικοποίηση σε όλα τα επίπεδα, από τα πιο αστικά στα πιο ριζοσπαστικά παρόλο τις διαφοροποιήσεις των κινήτρων και των συμφερόντων και παρόλες τις αντιφάσεις. Ακόμη κι αν η αστική συνείδηση αποφεύγει την φασιστική ροπή για όλους τους λάθους λόγους και η λαϊκή οργή εγείρεται για όλους τους αντιφατικούς λογούς, η τραγική συγκυρία του θανάτου του Π. Φύσσα έχει κάποιες λιγοστές πιθανότητες να αποτελέσει την αφορμή για την αδιάκριτη συστράτευση και την προσωρινή ήττα του φασιστικού κτήνους απέναντί μας. Αλλά ουδέποτέ για την εξολόθρευσή του, διότι ήταν και θα είναι πάντα μέσα μας.


--

Αφετηρία για τα παραπάνω αποτέλεσαν η ενδιαφέρουσα αντίστοιχη κουβέντα στο indymedia και μια υπενθύμιση μερικών από τα πολλά εγκλήματα της χρυσής αυγής.