Ένα τσουβάλι φράγκα

Στη μητριά του καπιταλισμού, τα κουστουμάτα παλικάρια σκεφτήκανε ένα ακόμη φοβερό τηλεοπτικό σόου το οποίο πραγματικά πρέπει να φυλαχθεί σε κάποια μελλοντική ταινιοθήκη προς υπενθύμιση των νεκροζώντανων και διαπαιδαγώγηση των παίδων. Διέπεται όχι μόνο από τα τυπικά μεταμοντέρνα στοιχεία και την αυτόματη ειρωνεία την οποία δεν μπορείς να αποφύγεις, αλλά και από μια αδυσώπητη κοινωνική κριτική, η οποία βγαίνει στην επιφάνεια διακριτικά και πονηρά, αφοπλίζοντας τις αντιστάσεις.

Στο 'A Ton Of Money' -με σήμα έναν Άτλα που σηκώνει στοίβες χαρτονομίσματα- μια ντουζίνα και βάλε 'όμορφοι' επί τω πλείστον και καταχρεωμένοι στις τράπεζες και στις πιστωτικές άνθρωποι τσακώνονται και ψηφίζουν ο ένας τον άλλο on camera για να κερδίσουν ιδανικά ένα εκατομμύριο δολάρια, αν και χάρη στις διάφορες δοκιμασίες στη διάρκεια των οποίων κουβαλάνε τα χαρτονομίσματα σε δύσβατες περιοχές, το ποσό αυτό μειώνεται σημαντικά. Το πρόγραμμα το παρουσιάζει ένας πλαστικός παίχτης του NFL (η θεοποίηση του ναρκισισμού, της πολυτέλειας και του ηδονισμού) ενώ ακόμη και οι ψηφοφορίες γίνονται με ματσάκια των των δέκα χιλιάδων, από τις οποίες προκύπτουν δύο υποψήφιοι προς αποχώρηση και διαπόμπευση, και εν τέλει ένας μετά από μια ακόμη δοκιμασία, το 'Prove your worth' (πόσο αξίζεις). Ιδιοφυές.

Εκ πρώτης όψεως ο θεατής καλείται να γελάσει και να ειρωνευτεί τους διαγωνιζόμενους και φυσικά να παίρνει μάτι κάνα κωλαράκι και κάνα σιλικονάτο βυζί που σκάει να σκίζει το φανελάκι που θαρραλέα το συγκρατεί. Εν συνεχεία βέβαια αρχίζεις να ταυτίζεσαι, να εμπλέκεσαι, να συμπαθείς και να αντιπαθείς, και φυσικά να θέλεις κι άλλο, όσο οι τσακωμοί εντείνονται και τα φασώματα φουσκώνουνε (σωστό, γιατί οι διαγωνιζόμενοι πρέπει να σκεφτούν την καριέρα τους και μετά το σόου). Μα όπως και σε όλα τα ριάλιτι (1), έτσι κι εδώ υπάρχει η πιο σοφιστικέ ματιά, το τρίτο μάτι στο σφαγείο, η οποία δεν είναι μονάχα μια ενδοσκόπηση στον χαμηλότερο παρανομαστή της ανθρώπινης φύσης, αλλά και στα απίστευτα μετέριζια μιας κοινωνίας που βρίσκεται σε αποβολή, η επιστροφή στα θρανία για τους μαθητές της Τι-Βι όπου τα κορμιά τους ανακυκλώνονται και χρησιμοποιούνται για τους νέους σπουδαστές του παρακμάζον καταναλωτισμού.

Πρώτο μάθημα, οι ωραίοι έχουν χρέη. Από τους εκλεκτούς ανταγωνιζόμενους, μόνο δύο είναι 30 και άνω, ένας εκ των οποίων είναι ο μόνος μαύρος ο οποίος ειρήσθω εν παρόδω είναι ο πρώτος που φεύγει από το σόου με βαλίτσες δεμένες στους καρπούς και στους αστραγάλους με χειροπέδες. Φοβερή εικόνα με άμεση αναφορά στην ιστορία του ρατσισμού στις ΗΠΑ, προσπαθώντας ίσως να πείσει το λευκό κοινό πως ο ρατσισμός είναι εργαλείο των αφεντάδων και πως στο χρήμα είμαστε όλοι δούλοι.

Μάθημα δεύτερο. Το χρήμα μπορεί να είναι στη ρίζα του προβλήματος, ταυτόχρονα όμως είναι και η σωτηρία, χέρι-χέρι με την τι-βι. Κάποτε ο Andy Warholl υποσχόταν 15 λεπτά φήμης, τώρα η ιντελιγκέντσια της επικοινωνίας προσφέρει ακόμη και την οικονομική σωτηρία για όποιον φανεί άξιος. Με το που ο παρουσιαστής αποκαλύπτει στα κρέατα το διεκδικούμενο ποσό -αφού πρώτα τους έχει υπενθυμίσει τα χρέη που έχουν- αλαλιάζουν με χαρά και ελπίδα πλανώμενοι πως επιτέλους θα ξεφορτωθούν τα δεσμά τους και όλα θα πάνε καλά όπως στις διαφημίσεις. Όμως, όπως και στο Χαΐλαντερ, μόνο ένας μπορεί να κερδίσει το τελικό ποσό, όποιο κι αν είναι αυτό, αν και ομολογουμένως οι πιθανότητες είναι αισθητά καλύτερες από ότι στην πραγματική οικονομία.

Μάθημα τρίτο. Η επιβίωση είναι επιτυχία, η ανθρωπιά και αλληλεγγύη είναι εμπόδια στην επιτυχία. Στην πρώτη δοκιμασία, ο ευτραφής μαύρος ανταγωνιζόμενος παθαίνει θερμοπληξία, αλλά κανείς δεν τρέχει να τον βοηθήσει πλην του ιατρικού τιμ της παραγωγής, κι αυτό αφού έχουν σιγουρευτεί πως πρώτα έχει παραμιλήσει και παραπατήσει μπροστά στην κάμερα για αρκετό και χρήσιμο για το μοντάζ χρόνο.


Μάθημα τέταρτο. Δεν έχει σημασία τι πραγματικά είσαι και κανείς, αλλά πως το περιβάλλον σου σε εκλαμβάνει και σε αντιμετωπίζει. Είσαι μέλος της ομάδας; Είσαι κανονικός; Έχεις καλύτερες πιθανότητες να κερδίσεις στις ψηφοφορίες. Αν όχι, ετοιμάσου να ακολουθήσεις το ντροπιαστικό δρόμο της επιστροφής. Μπουυυυυυυ! Επέκταση του μαθήματος: τα σκληρά αρσενικά και τα θελκτικά θηλυκά, οι υπηρέτες της κατασκευασμένης νόρμας παλαιότερων δεκαετιών έχουν πολύ καλύτερες πιθανότητες να επιβιώσουν.

Bonus μάθημα οπτικής παραίσθησης. Οι δύο όψεις του νομίσματος είναι ίδιες. Οι ανταγωνιζόμενοι 'κουβαλάνε' στη πλάτη τους χρέη, τα οποία για να ξεπληρώσουν θα πρέπει να κουβαλήσουν στην πλάτη τους χρήματα, όπως και στο σύμβολο της εκπομπής. Δηλαδή ότι και να κάνεις ένα λουμπάγκο δεν το γλυτώνεις.

Τα επιμέρους μαθήματα είναι ακόμη πολλά, και αν κάποιος παρακολουθήσει την τηλεοπτική αυτή αρένα θα χρειαστούν τόμοι για να τα αποδελτιώσει και εν τέλει δεν υπάρχει και λόγος να ασκείς μια διαρκής λοβοτομή για να της ασκήσεις κριτική εκ του δεινοπαθούς. Το κυριότερο μάθημα παραμένει αναλλοίωτο όπως και στις υπόλοιπες εκπομπές του είδους. Τα πάντα είναι αναλώσιμα, και πόσο μάλλον οι άνθρωποι που προσφέρονται τόσο εύκολα, θύματα της ίδιας τους της απελπισίας, συνεχιστές της ίδιας τους της κοροϊδίας και απαξίωσής τους. Ο καταναλωτής γίνεται προϊόν για τον ίδιο του τον εαυτό, καλωσήρθατε στον καλωδιωμένο κανιβαλισμό με χορηγό την πιστωτική κάρτα που χρωστάτε τα ρουχαλάκια του παιδιού σας. Σίγουρα, οι παραγωγοί αυτών των εκπομπών είναι χασάπηδες και κρετίνοι, μα ποτέ μου δεν έχω ακούσει για ζώα που μπαίνουν οικειοθελώς στο σφαγείο και τρώγονται μεταξύ τους, ένα θέαμα που θα έκανε σίγουρα τον κάθε πραγματικό χασάπη να κλάψει με θλίψη.

Μια άλλη αδιάφορη παρατήρηση ή ανάκληση του ψηφιακού παρελθόντος άμα θες, είναι πόσο πολύ η εκπομπή θυμίζει το Runing Man του 1987 (βασισμένο στο ομότιτλο βιβλίο του Stephen King), όπου ο διαγωνιζόμενος πάλευε όχι για τα λεφτά, αλλά για την ελευθερία του, την οποία τελικά κερδίζει κάνοντας το ακριβώς αντίθετο από το απαιτούμενο από την παραγωγή. Σαμπόταρε το σενάριο, σταμάτησε να τρέχει και στο τέλος με τη βοήθεια άλλων γκρεμίζει τους αναμεταδότες της τηλεόρασης, ένα ξεκάθαρο μήνυμα του συγγραφέα για τον τρόμο της κοινωνίας της πληροφορίας και του θεάματος.



Στο 'A Ton of Money' τίποτα από όλα αυτά δεν πρόκειται να γίνει φυσικά, κι στο μέλλον, αυτό ή τα παράγωγά του θα γίνονται ολοένα πιο βίαια και γλαφυρά προς τέρψιν των ανομολόγητων επιθυμιών του κοινού και του κέρδους των καναλαρχών και των διαφημιστών. Όπως λέει και ο Τσακ, ο πριζωμένος από τα στεροειδή body-builder από το New Jersey, 'We are here to make the most money possible.' Πες τα δικέ μου.

1. Άξιος της εποχής μας ο διπλά ειρωνικός χαρακτηρισμός ως 'reality' μιας κατηγορίας εκπομπών που ουδεμία σχέση έχουν με τη καθημερινότητα όπως τη βιώνουμε, αλλά ταυτόχρονα την αποτυπώνουν τόσο πιστά όσο αυτή κατασκευάζεται, πακετάρεται και πωλείται.