Σαράντα χρόνια κι ακόμη σε περιμένω...

Με την ίδια ευκολία που που μπορεί η ψυχολογία να σε καταστρέψει, έτσι μπορεί και να γίνει και ένα επικίνδυνο μα και συνάμα απίθανο καύσιμο. Αναρίθμητοι ρομαντικοί ποιητές ένιωσαν να σπάει κάτι μέσα τους όταν ο Michael Collins, ο Buzz Aldrin και ο Neil Armstrong γυρόφερναν με το αστείο τενεκεδάκι τους το φεγγάρι το οποίο εν τέλει επισκέφθηκαν και πάτησαν με τις σόλες τους (οι δύο τελευταίοι). Με τα σημερινά σοβαρά μας δεδομένα φαντάζει αστείο - δεν ήξεραν καν πόσο μαλακό θα ήταν το έδαφος που θα πατούσαν (καθόλου, είναι σκληρός βράχος καλυμμένος με ένα λεπτό στρώμα σκόνης). Σαράντα χρόνια έχουν περάσει από τότε και οι εναπομείναντες στιχοπλόκοι εναποθέτουν τις κουρασμένες μα ακόμα ζωντανές ελπίδες τους σε άλλα αστρικά σώματα όπως η Αφροδίτη, ο Άρης και ακόμη πιο μακριά συμπλέγματα όπως η Μεγάλη Άρκτος και ο Ορίωνας, ενώ ο Aldrin νοιώθει γρονθοκοπεί με περηφάνια όποιο αστοιχείωτο τολμά να πει πως οι αποστολές Apollo ήταν απάτη.

Μα όσο κι αν προσπαθούν, το παντοδύναμο και γοητευτικό φεγγάρι είναι αυτό που μολύνθηκε με τη φιλοδοξία του ανθρώπου, αυτό που κυβερνά τις παλίρροιες και τον έρωτα, αυτό έπεσε θύμα ενός παιδικού ανταγωνισμού μεταξύ των τότε δύο πανίσχυρων μα και μάταιων δυνάμεων του νεαρού μας πλανήτη. Όπως η Αγγλικανική Εκκλησία ήταν αναγκαία για την ανεξιθρησκεία των Άγγλων υπηκόων, αλλά δημιουργήθηκε από τις καύλες ενός μονάρχη, έτσι και τα αρχικά λιθαράκια της διαστημικής περιπέτειας του ανθρώπου αν και στηρίχθηκαν στη γνώση, τη λογική και τη δίψα για εξερεύνηση, δεν εναύσθηκε από αυτά. Αντιθέτως, το καύσιμο που έδωσε την τεράστια ώθηση και τα εντυπωσιακά στα δοκιμασμένα μεταπολεμικά μυαλά αποτελέσματα ήταν το υποπροϊόν ενός επικοινωνιακού ιμπεριαλισμού, ήταν τα τεράστιο ψυχολογικό δυναμικό που υπήρχε στον άνθρωπο ανεξαρτήτως συμφερόντων, ήταν η τεράστια ψυχική δεξαμενή του ανθρώπινου μικροκόσμου που αντλήθηκε. Μέχρι όμως που εξαντλήθηκε, αναλώνοντας κάτι τόσο τεράστιο όσο το φεγγάρι και ο μύθος του ακόμα περισσότερο, στη δίνη της pop κουλτούρας και της εφήμερης δοξασίας.

Σαράντα χρόνια μετά, και έχει μείνει αυτή η γλυκόπικρη γεύση στα χείλη των οικουμενικών αισθήσεων του ανθρώπινου μυαλού. Η τελικά προσιτή Σελήνη γρήγορα αντικαταστάθηκε με τον δύσκολο, πολυέξοδο και επικίνδυνα περίπλοκο προορισμό του Άρη όσο η πληθώρα των επίγειων προβλημάτων αναδυόταν και αποκτούσε προτεραιότητα Με την πρώτη ουσιαστική ήττα της Σοβιετικής Ένωσης και το φάντασμα της πυρηνικής καταστροφής να στοιχειώνει τον Ψυχρό Πόλεμο, τα άστρα μπήκαν στο περιθώριο, πόσο μάλλον και αργότερα όταν πλέον με τη κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ και με τον ψηφιακό καταναλωτισμό, ο ρους του ανθρώπινου υπερπολιτισμού καταπιάστηκε με έννοιες και προβλήματα οικουμενικά όπως το περιβάλλον, η λειψυδρία, το πετρέλαιο, η ανάπτυξη, η μετανάστευση και οι περιφερειακοί πόλεμοι της Pax Corporata μεταξύ άλλων. Τα άστρα ήταν και είναι πολύ μακρινά για έναν ανώριμο, τραυματισμένο και δυσλειτουργικό πολιτισμό σαν το δικό μας.

Στο περιθώριο βέβαια -αν και πάντα τα εύκολα θύματα διαφόρων και έκτακτων περικοπών- οι αφανείς ήρωες των διαστημικών προγραμμάτων -επιστήμονες, φυσικοί, μαθηματικοί, μηχανικοί- αθόρυβα και συστηματικά πάντα κρατούσαν και εξακολουθούν να διατηρούν τα μικρά εκείνα ψυχολογικά ψήγματα απαραίτητα για την διαιώνιση αυτής της εν ναρκώσει περιπέτειας. Σύμμαχοί τους ενίοτε εκκεντρικοί επιχειρηματίες (βλέπε Richard Branson) και φυσικά η βιομηχανία κινηματογράφου που επιμένει, πλην ελαχίστων εξαιρέσεων (όπως Solaris, Space Odyssey, Contact), να μεταμορφώνει την απείρως άγνωστη φύση του σύμπαντος σε ένα βαρετό σκηνικό διαστημικών μονομαχιών που αψηφώντας τους νόμους της φυσικής γεμίζουν τα αυτιά μας με τα (κυριολεκτικά) πιο απίστευτα ηχητικά εφέ. Τα αποτελέσματα δεν είναι καθόλου μικρά όπως ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός, το περίφημο και κάποτε με αστιγματισμό τηλεσκόπιο Hubble καθώς και οι μη επανδρωμένες αποστολές-πειραχτήρια στον Άρη.

Όπως και να έχει, κάτι τόσο εντυπωσιακό όσο η περίφημη πρώτη προσσελήνωση απέχει ακόμα πολύ όχι μόνο από τη σειριακή μας πραγματικότητα, αλλά ακόμη και από τη όποια αποπροσανατόλιστη φιλοδοξία μας. Τα μυαλά μας έχουν καλομάθει στην κυνική αψυχολόγητη και ανέραστη μάζα του συνόλου όσο το Εγώ είναι ο ψευδεπίγραφος πόλος μιας προσχεδιασμένη ζωής. Τα σαράντα χρόνια που συμπληρώνουμε από την ίσως πιο υπερήφανη στιγμή της ανθρώπινης ιστορίας είναι μια ιστορία με δύο πλευρές. Από τη μια, η θλιβερή ανάμνηση της πλέον ξεθωριασμένης δύναμης που είχε κάποτε η παράλογη θέληση του ανθρώπου, και από την άλλη αυτό το απροσδιόριστο μα και τόσο τεράστιο, αυτό το σαν παιδικός ενθουσιασμός που πάντα θα επισκέπτεται τη φαντασία των ανθρώπων, έστω σποραδικά. Ορισμένων τουλάχιστον.

Απόψε λοιπόν έχει Πανσέληνο. Πάντα θα θυμάμαι εκείνη την ιστορία για τον Μάνο Λοΐζο ο οποίος σε μια από τις συναυλίες που γίνονται κάθε χρόνο στην Αυγουστιάτικη πανσέληνο, διέκοψε στη μέση την ενορχήστρωσή του και παρότρυνε το κοινό απλά να κοιτάξει το φεγγάρι. Απόψε λοιπόν έχει Πανσέληνο, και μάλλον πλησιάζει και βροχή, η άλλη αγαπημένη μου. Ορχήστρα μου οι φθηνές μου σκέψεις και η φτωχή μου φαντασία, τα τσιγάρα και τα ποτά σε σειρά, και στα άκρα μισοτελειωμένες προτάσεις, και στο κέντρο μισοτελειωμένες και ασύνδετες σκέψεις, αυτή είναι η δική μου ορχήστρα, ασυντόνιστη και χωρίς κοινό, ορχήστρα την οποία έστω και για λίγο θα διακόψω κι εγώ κάποια στιγμή φευγαλέα ή και πιο σοβαρά το φεγγάρι να κοιτάξω. Χαζό βέβαια, αλλά και τι δεν είναι στις μέρες μας; Πόσο μάλλον στις νύχτες μας...