Από 10/5 - Ευγένιος Σπαθάρης

Πρωί Κυριακής διαβάζω πως πέθανε ο Ευγένιος Σπαθάρης, ο γνωστός από τις παιδικές μας μνήμες καραγκιοζοπαίχτης. Η πρώτη μου αντίδραση είναι να σκεφτώ την ατυχία αυτού του ανθρώπου, που αυτό που αγαπούσε και ήταν η ζωή του όλη, ήταν και είναι μόνιμη βρισιά στα χείλη των υπολοίπων μας. 'Άντε ρε καραγκιόζη', 'φύγε από δω ρε καραγκιοζοπαίχτη', 'είναι όλοι τους καραγκιόζηδες'. Σίγουρα ο Καραγκιόζης ήταν πάντα παράδειγμα προς αποφυγή, αλλά δεν μπορούσες παρά να τον συμπαθήσεις για το πώς μάθαινε από τα λάθη του, πως χωρίς καν να το ξέρει πολεμούσε την άγνοια του και είχε μια διαυγής αντίληψη του δίκιου και του σωστού στο τέλος της κάθε ιστορίας. Γιατί αυτό ήταν ο Καραγκιόζης. Ένας φτωχός και αγράμματος ραγιάς που παρόλο τις αδυναμίες, τους φόβους και τις ελλείψεις που είχε, πάντα κατάφερνε και εμπλούτιζε στο τέλος την προσωπικότητα και τον χαρακτήρα του, πάντα έβγαινε πιο κερδισμένος από όλους τους υπόλοιπους ήρωες της ιστορίας, πάντα πρόσφερε την προοπτική και την ελπίδα με αξιοπρέπεια και τρόπο έντιμο. Στα αλήθεια, μακάρι πολλοί από εμάς να ήμαστε Καραγκιόζηδες.

Ο Σπαθάρης συνέχισε την παράδοση του πατέρα του, και πήρε τον ξυπόλητο κουτοπόνηρο ελληνάκο των φτωχών και καταπιεσμένων γειτονιών και τον μετέφερε στο θέατρο, στο ραδιόφωνο και στην τηλεόραση, αντιλαμβανόμενος ίσως πως ο ήρωας του δύσκολα θα μπορούσε να επιβιώσει στη μεταπολεμική εποχή. Κατά τρόπο αμνημόνευτο, ο Καραγκιόζης όχι μόνο φοβήθηκε τον μπαρμπά Θόδωρο και καρπάζωσε τον Χατζηαβάτη για τουλάχιστον τέσσερις γενιές, αλλά έβαλε κι αυτός τα δικά του τα θεμέλια για τις λίγες εκείνες παιδικές εκπομπές που προλάβαμε (Λιλιπούπολη, Μουσικό Κουτί κι άλλες) πριν οι μαζικές εισαγωγές μεταγλωττισμένων πλημμυρίσουν τα τηλεοπτικά ραδιοκύματα ενώ φυσικά ήταν και ο πατέρας των χαρακτήρων του αγαπημένου μας Βέγγου. Βέβαια, στον αντίποδα, κατά τρόπο κακόγουστο επηρεάστηκαν κι άλλα ‘μαργαριτάρια’ της βιντεολάγνας ελληνικής τηλεόρασης (βλέπε Ταμτάκο και Τσάκωνα).

Αλήθεια όμως, ο Καραγκιόζης, τέκνο, πατέρας και σύζυγος μαζί της Ψωροκώσταινας δεν είχε πλέον και πολλά να πει, πόσο μάλλον για την σημερινή εποχή μας, από ένα σημείο και πέρα φάνταζε κουρασμένος έτσι όπως έβγαινε από το χρονοντούλαπο λίγων ρομαντικών. Δεν φταίγανε φυσικά αυτοί, τους ήταν τόσο δύσκολο να παραδεχτούν πως πολύ απλά το κοινό τους είχε αλλάξει ριζικά, πως είχε αποκτήσει μια νοοτροπία διαφορετική, ψευδεπίγραφη και άσχημη που ποτέ της δε σηκώνει κριτική και σάτιρα. Όλοι οι Καραγκιόζηδες εξαφανιστήκανε, φύγανε για το εξωτερικό ή γινήκανε νεόπλουτοι Χατζηαβάτες με κακόγουστα παράνομα εξοχικά ή Νιόνιοι με μια θεσούλα στο δημόσιο και ημιπαίθριο χώρο 20τ.μ., που πλέον δεν φοβόντουσαν το περίφημο εκείνο μακρύ χέρι που ανεβοκατέβαινε τόσο κωμικά. Όσες φορές κι αν προσπάθησε ο Σπαθάρης και οι συντεχνίτες του να εμπνευστούν από την σύγχρονη εποχή για να αντλήσουν νέες ιστορίες για τον αγαπημένο τους φτωχομπινέ, οι παραστάσεις τους έπεφταν πάντα στο κενό, γιατί τόσο ο ήρωας τους όσο και τα ξυπόλητα παιδιά με τα ξυρισμένα μαλλάκια που τον βλέπανε με πρόσωπα λαμπερά στους προπολεμικούς μαχαλάδες, είχαν όλοι φύγει.

Ίσως από την άλλη να είναι φυσιολογικό να χάνεται η ιστορία του Καραγκιόζη, ο ήρωας να έχει κλείσει τον κύκλο του, να έχει εξυπηρετήσει τον ρόλο του στη λαϊκή μας ιστορία. Ίσως απλά κάποια πράματα πρέπει να μένουν στο παρελθόν για να δίνεται χώρος για να δημιουργούνται άλλα. Άλλωστε κατά κάποιο τρόπο, πάντα οδυνηρό και θλιβερό, η καταστροφή και η απώλεια αφήνουν πίσω τους την προσδοκία της δημιουργίας. Αλλά τι; Και ποιος; Ποιος είναι εκείνος ο λαϊκός ήρωας του 21^ου αιώνα, που παρά τις αδυναμίες του μπορεί πάντα να γίνεται συμπαθητικός στο τέλος; Κι αν υπάρχει, είναι έτοιμος πρώτα να παραδεχτεί τις αδυναμίες του και να απαντήσει στη πρόκληση που βρίσκεται μπροστά του ώστε να γίνει ένας Καραγκιόζης ωραίος και αληθινός; Ή μηπως θα προτιμήσει να μείνει σοβαρός, δήθεν και δύστυχος;