Όνειρα σε σελινόιντ

Πριν μερικές μέρες είδα το The Science of Sleep (Σε είδα στο όνειρό μου) του Michel Godry (δημιουργού του Eternal Sunshine of the Spotless Mind), η όποια αν και ήταν στο πρόγραμμα του AIFF, δεν είχα προλάβει να τη δω. Βασικα θέματα το όνειρο, η αντίθεση μεταξύ πραγματικού και φανταστικού, η ενδογενής ανασφάλεια, ο έρωτας όπως και η ψυχασθένεια υπό τη μορφή της σχιζοφρένειας. Όπως και στο Eternal Sunshine of the Spotless Mind, έτσι και σε αυτή τη ταινία, ο Godry πλάθει απόλυτα ερωτεύσιμους χαρακτήρες με βασικό άξονα τη παιδικότητα, συνοδεύοντάς τους με υπέροχες μουσικές και χρώματα. Μπορεί όντως να είναι πικρή, αλλά δεν παύει να σε ταξιδεύει και να σε κάνει να χαμογελάς με καλοσύνη, και έτσι να σε ξεκουράζει και ίσως να σε απελευθερώνει για περίπου μιάμιση ώρα. Ίσως και να σε φοβίζει η αλήθεια είναι, τόσο για το φάσμα της μοναξιάς που αντιμετωπίζουμε όσο και για τον ισοπεδωτικό φασισμό της πραγματικότητας, αλλά παρ' όλα αυτά δεν παύει να είναι μια πολύ ευχάριστη και ψυχαγωγική ταινία, ιδίως για όσους λατρεύουν τον ύπνο και τα όνειρα....

Βέβαια υπάρχουν και οι μοιρολάτρες, οι οποίοι θα υποστηρίξουν πως δεν είναι τυχαίο πως στη σημερινή προβολή, που ετοίμασαν οι Πλατφόρμες (www.platformes.com), της ταινίας του Γιώργου Καρυπίδη, Στη Σκιά του Φόβου κάποια από τα βασικά θέματα. Υπήρχαν βέβαια και άλλα, όπως ο ρόλος της τέχνης στις σημερινές κοινωνίες, ο ρόλος των εξουσιών και η ανθρωπιστική προσέγγιση της τελειότητας της ψυχικής ανάγκης για δημιουργία. Οι θιασώτες του avant guarde και του Kafka θα την αγαπήσουν αυτή τη ταινία αλλά ίσως για τους λάθους λόγους αφού όχι μόνο υπηρετεί το όραμα του δημιουργού της πιστά, αλλά πιστοποιεί και την ικανότητα την ευελιξία και το βάθος του κινηματογράφου να μεταδίδει μια συλλογή από ιδέες, έννοιες και σκέψεις ακόμη και με τα πλέον ελάχιστα μέσα. Σίγουρα μπορεί κάποιος να πει πως είναι μια βαρετή ταινία, στατική, μια κινηματογραφική μεταφορά της καφκικής θεώρησης (που στη πραγματικότητα είναι άδικος χαρακτηρισμός) υπερβολικά ποιητική χωρίς μέτρο στη χρήση της συμβολογραφίας, αλλά η αλήθεια είναι πως πέραν της αισιοδοξίας της, κρύβει μια αναπάντεχη ομορφιά και μια παράξενη γλυκιά αφήγηση της ιστορίας του πρωταγωνιστή.

Σίγουρα ο ηθελημένος αφαιρετισμός και φτωχή (οικονομικά) παραγωγή δεν το καθιστούν εύκολα προσβάσιμο, αλλά δεν παύει να εντυπωσιάζει με τη δομή της και πρωτοπορίας της (1987), και ίσως σε άλλες εποχές, μια ένα πιο πιασαδόρικο στυλάρισμα (το οποίο αναπόφευχτα θα μπαστάρδευε τη μορφή της) η ταινία να γινόταν πιο γνωστή.

Όπως δεν είναι τυχαίο τελικά ότι μια τόσο καλή ταινία έχει από πίσω της ένα πολύ συγκροτημένο και συνειδητοποιημένο δημιουργό στο πρόσωπο του ίδιου του σκηνοθέτη, ο οποίος ήταν παρών και υπέμεινε τις ερωτήσεις-κουβέντα που αναπτύχθηκε μετά τη προβολή. Η ίδια η κουβέντα που αναπτύχθηκε μετά δεν ήταν και τόσο άσχημη όσο περίμενα, αν και βέβαια δεν έλειψαν οι συνήθεις αφορισμοί για την ελληνική κοινωνία και τα δρώμενά της όσο και οι ευφάνταστες αναγωγές στην ιστορία.

Το βασικότερο όμως που συγκρατώ, μετά την ταινία εννοείται, είναι για μια ακόμη φορά η προσέλευση (15 άτομα;), σε τέτοιο βαθμό που αρχίζω να αναρωτιέμαι αν είμαι κάποιο είδους μοναδικού ανθρώπου στην Αθήνα. Είναι δύσκολο να μιλάμε για αφύπνιση του πνεύματος, όταν υπάρχει κανένας να αφυπνιστεί.... Από την άλλη, για να μην ξεχνιόμαστε κιόλας, καλλιτεχνικές προβολές του είδους είναι αναπόφευκτα καταδικασμένες στη γιορτινή περίοδο, και ειδικά σε ένα χειμώνα που θυμίζει άνοιξη.

Όπως και να έχει, τουλάχιστον για μένα, δύο είναι τα βασικά συμπεράσματα, συλλογικότητα (όπως πολύ σωστά το έθεσε και ο ίδιος ο Καρυπίδης) και όνειρα. Όπως και στη ταινία, όπου ο ήρωας καταδιώκεται όχι μόνο από το σύστημα αλλά και από το όραμά του για δημιουργία (ενώ παραμένει διαρκώς ξένος, λαθρεπιβάτης στην ίδια του τη ζωή όπως λέει και ο ίδιος), έτσι και στο κόσμο που ζούμε όλοι μας, καταδιωκόμαστε και δημιουργούμε με βάση αλλά και σκοπό το ονειρικό, το ιδανικό. Μπορεί στη ταινία βέβαια αυτό να επιτυγχάνεται μέσω της απεξάρτησης των εγκόσμιων δεσμών, αλλά στη πραγματικότητα δεν έχουμε άλλη επιλογή από το δεχόμαστε την ήττα ή τον συμβιβασμό ως σημείο εκκίνησης στη συλλογικότητα, και το μέτριο ένα μέτρο που μας καταδεικνύει, με την ελαφρότητα του ονείρου να μας απαλύνει την όποια δυστυχία.

Είμαι απαισιόδοξος; Εξαρτάται... Αν βλέπεις τα χειρότερα να έρχονται αλλά χαμογελάς, τότε συγγνώμη, αλλά θα θεωρήσω τον εαυτό μου αισιόδοξο.

Υ.Γ. 1 Τάσο, έκανες μαλακία που δεν ήρθες, μιλάμε για μεγάλη τέχνη (και κουβέντα που θα συφύλιαζες!!!)

Υ.Γ. 2 Μερικές φορές οι δεσμοί που μας ενώνουν είναι και αυτοί που μας σκλαβώνουν...

Υ.Γ. 2 Αχ ρε Βάνα, πάλι δεν σε βρήκα!