Μια συνηθισμένη μέρα

Την εποχή του ψυχρου πολέμου, οι δύο υπερδυνάμεις είχαν τη δυνατότητα να γνωρίζουν για επικείμενη πυρηνική επίθεση περίπου 4 λεπτά προτού η βόμβα έπεφτε και έκανε τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι να μοιάζουν ανέκδοτα μπροστά στο αποτέλεσμα. Το έλεγαν the 4 minute warning και πάνω κάτω υπάρχει ακόμα. Ίσως ένας από τους καλύτερους κωμικούς που υπήρξαν ποτέ, ο Richard Pryor, πάντα έλεγε πως άμα τα ΜΜΕ τους ενημερώναν για το αναπόφευκτο ενδεχόμενο δεν θα έτρεχε να κρυφτεί και να σωθεί, αλλά θα πήγαινε σε μια γκόμενα που ήξερε για χρόνια και θα πηδιόντουσαν. 'I would cum and go at the same time', αυτό ήταν το ευρηματικό του punchline.

Ας υποθέσουμε τώρα κάτι τελείως διαφορετικό, πως αντί για 4 λεπτά είχαμε 24 ώρες, δεν έχουμε στο πλάι μας κάποιον και είμαστε μονάχοι με τις σκέψεις μας. Και όπως συμβαίνει φυσιολογικά σε αυτές τις περιπτώσεις θα πρέπει να αναλογισθούμε, να κοιτάξουμε στο παρελθόν μας και να δούμε τι πήγε στραβά. Ακούγεται αρκετά νοσηρό και καταστροφολογικό, έτσι δεν είναι; Αλλά είναι και επίκαιρο βέβαια, αφού ο πιο σεβαστός των καταστροφολόγων τιμήθηκε με το Νόμπελ Ειρήνης μόλις πριν από λίγες μέρες. Άλλοι δικαίως θα τον επαινέσουν ως σημαντικό παράγοντα στη δημόσια ενημέρωση και κουβέντα για το περιβάλλον. Όμως στη πραγματικότητα, η αλήθεια, όποια κι αν είναι αυτή, δεν έχει και μεγάλη σημασία. Όταν ψάχνεις τη δύση, άσκοπα κοιτάς την ανατολή.
Σήμερα χάρη στη πρωτοβουλία μιας μικρής ομάδας, bloggers ανά τον κόσμο έχουν βάλει σκοπό να ενώσουν τις φωνές τους και να γράψουν αποκλειστικά για το περιβάλλον σε μια προσπάθεια αφύπνισης και εγρήγορσης των εαυτών τους, των φίλων τους, των υπολοίπων για αυτό που θεωρούν ως το πιο σημαντικό ζήτημα και πρόβλημα της εποχής μας. Φυσικά πριν από τη σημερινή μέρα προϋπήρξε η ανάλογη κουβέντα για τη χρησιμότητα και τα κίνητρα ενός τέτοιου εγχειρήματος, αλλά ούτε αυτό έχει τόσο σημασία. Ίσως να έχει μεγαλύτερη σημασία η πιθανότητα πως το περιβαλλοντικό ζήτημα το οποίο ταχέως αποκτά ολοένα και περισσότερη δημοτικότητα να είναι μονάχα ένα από τα πολλά συμπτώματα μιας ασθένειας ενός όχι τόσο μεταλλασόμενου πολιτισμού.

Αν και ένα ικανοποιητικό ποσοστό τόσο της κοινωνίας όσο και της επιστημικής κοινότητας στρέφονται προς μια αποτελεσματική ενσωμάτωση της περιβαλλοντικής φιλοσοφίας στη σύγχρονη παγκοσμιοποιημένη οικονομία, οι προσπάθειες φαίνεται να μην βρίσκουν πρόσφορο έδαφος, ενώ πολλές φορές ακόμη είναι εις βάρος άλλων ζητημάτων εγείρροντας μια καινούρια σειρά παρερμηνείων και προβλημάτων. Για παράδειγμα αρκετά από τα case studies τα οποία στηρίζουν την θεωρία της ανθρωπογενούς κλιματικής αλλαγής δεν είναι πλήρως αποδεδειγμένα, ενώ συγχρόνως όσο οι δυτικές κοινωνίες καθυστερούν τη ρηξικέλευη υιοθέτηση ενεργειών που θα τις φέρουν σε ισορροπία με το κληροδοτημένο τους φυσικό περιβάλλον, οι αναπτυσσόμενες χώρες, σαν κακέκτυπο των προηγμένων χωρών, υποπέφτουν στα ίδια λάθη στη κούρσα της αέναης αναπτυσσόμενης παγκόσμιας οικονομίας. Ποιό είναι το συμπέρασμα; Μήπως πως οι κοινωνίες μας, η ιστορία μας, η παιδεία μας, τα συστήματά μας, η φιλοσοφία μας είναι όλα μια αποτυχία; Αν δεν υπάρχουν ερωτήσεις, δεν υπάρχουν και απαντήσεις.

Ένα αρκετά ενδιαφέρον ερώτημα το οποίο τέθηκε ανεπαίσθητα στο διάλογο για το blog action day ήταν η αντίθεση μεταξύ του συλλογικού και του ατομικού, και φυσικά αυτό που τα ενώνει, δηλαδή η σύνθεση. Ίσως η βασικότερη ελευθερία που απολαμβάνουμε πέρα από αυτή των φυσικών ενστίκτων μας, είναι αυτή της ελεύθερης βούλησης. Όπως κάθε άλλη, έτσι κι αυτή συνεπάγεται ευθύνες, και μάλιστα τις σπουδαιότερες αφού κάθε μας ενέργεια, κάθε μας πράξη, ακόμα και κάθε μας σκέψη εξαρτώνται από αυτή. Δεν είναι ούτε υπερφίαλο, ούτε χαζό, αλλά ο άνθρωπος είναι προικισμένος με την ικανότητα να πραγματοποιεί επιτεύματα μεγαλύτερα από τον ίδιο, μια ικανότητα η οποία αυξάνει εκθετικά όταν προκύπτει η συλλογική σύνθεση. Πολλά από αυτά τα ανδραγαθήματα είναι αποτυχίες έτοιμες να φανερωθούν, άλλα είναι καταστροφικά εκ γεννέσεως, κι άλλα είναι απλώς ικανοποιητικά, όμως όπως και να έχει, όλοι μας έχουμε αυτή τη δυνατότητα, άλλοι περισσότερο κι άλλοι λιγότερο. Και το πιο συγκλονιστικό από όλα είναι πως οι επιλογές μας διαφέρουν και ποικίλλουν, άλλες φορές συγκλίνουν κι άλλες φορές ακόμη συγκρούονται, με αυτή τη παλλέτα καταστάσεων, διαδικασιών, συναισθημάτων και αλλαγών να υπερβαίνει τα όρια της κατανόησης μας.

Βέβαια αυτό το άλλοτε υπέροχο και άλλοτε καταστροφικό αμάγλμα της κοινωνικής και διαδραστικής ζωής όσο και να το θαυμάζουμε και όσο να το εκτιμούμε, είναι δύσκολο να προσφέρει απαντήσεις σε ερωτήσεις που δεν έχουμε. Σήμερα είναι μια τεχνητή μέρα, μια μέρα για το περιβάλλον και την άποψη και πιθανώς τη δράση. Μια μέρα περισυλλογής ίσως για το ρόλο της τεχνολογίας και της οικονομικής επιστήμης, μια μέρα για τη δημοκρατία και τον κοινωνικό διάλογο, μια μέρα για τον τρόπο που αντιμετωπίζουμε το περιβάλλον μας το φυσικό και το ανθρώπινο. Μια μέρα ευθύνης ακόμη. Ίσως μια ημέρα ενημέρωσης, ακόμα και διαφωτισμού στη καλύτερη περίπτωση. Άμα είμαστε τυχεροί, μπορεί να είναι μια από εκείνες τις μέρες στην οποία δεν θα παγιδευτούμε μετανιωμένοι στις σκοτεινές μας σκέψεις και στις προκαταλήψεις μας, αλλά θα μπορέσουμε να πετύχουμε μια υπέρβαση. Ή μπορεί να είναι μια ακόμη συνηθισμένη μέρα, μια κουραστική ή μια διασκεδαστική μέρα, ευτυχής ή δυστυχής μέρα. Μια μέρα σαν τη προηγούμενη και σαν την επόμενη. Μια μέρα στην οποία θα συνεχίσουμε τη διαδρομή μας, τη πορεία μας, το ταξίδι μας. Μια μέρα σαν τις όλες, μια ακόμη μέρα που θα προσπαθήσουμε να κάνουμε αυτό που πάντα κάνουμε, να ζήσουμε εμείς και αυτοί που αγαπάμε, ελεύθερα και ευτυχισμένα. Το μόνο που μένει είναι να βρούμε τον τρόπο. Και να αποφασίσουμε. Καλή μας μέρα.

In memoria di sognatori